Zbatimi selektiv i ligjit në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë

Zbatimi selektiv i ligjit në jug të Serbisë/Luginë të Preshevës, veçanërisht në komunat me përqindje të lartë të popullsisë shqiptare si Presheva, Bujanoci dhe Medvegja, ka pasoja të thella dhe të ndërlikuara për shoqërinë. Kur ligjet nuk zbatohen në mënyrë të barabartë për të gjithë qytetarët, ose kur krijohet përshtypja se disa grupe trajtohen me procedura më të ashpra apo më të paqarta, lind një problem serioz i mungesës së besimit ndaj institucioneve shtetërore. Në rrethana të tilla, një pjesë e qytetarëve fillon të besojë se drejtësia nuk është universale, por varet nga përkatësia etnike apo politike. Kjo sjell ndjenjë pasigurie, padrejtësie dhe përjashtimi nga sistemi.

Para së gjithash, humbet besimi në sistemin ligjor dhe institucional të shtetit. Shumë qytetarë të komunitetit shqiptar, të përballur me vështirësi administrative, pasivizimin e adresave apo procedura të gjata për të dëshmuar vendbanimin dhe të drejtat e tyre, fillojnë të dyshojnë në drejtësinë e proceseve ligjore. Kur një qytetar nuk mund të mbështetet në institucionet për të siguruar të drejtat më elementare – dokumentet personale, të drejtën e votës apo sigurimin shëndetësor – lidhja e tij me shtetin bëhet e brishtë dhe mosbesimi rritet. Në atë moment, ligji pushon së qeni simbol i barazisë dhe perceptohet si mjet kontrolli.

Një erozion i tillë i besimit çon drejt dobësimit të sundimit të ligjit. Ligji humbet karakterin e tij universal dhe bëhet instrument në duart e atyre që e zbatojnë. Në rajonet ku ndjehet padrejtësia institucionale, qytetarët shpesh përpiqen të gjejnë rrugë alternative për të zgjidhur problemet – përmes lidhjeve personale, ndërmjetësve apo mekanizmave jashtëinstitucionalë – gjë që e gërryen më tej idenë e shtetit ligjor. Në vend që institucionet të jenë burim besimi, ato shndërrohen në burim pasigurie dhe frike nga arbitrariteti.

Pasojat prekin edhe marrëdhëniet shoqërore. Distanca sociale midis komuniteteve rritet, ndërsa ndjenja e padrejtësisë dhe e lënies pas dore krijon frustrime dhe përçarje. Në një klimë të tillë, çdo vendim i organeve shtetërore – edhe kur është ligjor – mund të perceptohet si politikisht i motivuar. Kjo e dobëson kohezionin shoqëror dhe pengon ndërtimin e besimit ndëretnik, i cili është thelbësor për stabilitetin dhe zhvillimin e jugut të Serbisë.

Zbatimi selektiv i ligjit sjell edhe pasoja politike serioze. Demokracia bazohet në barazinë e të gjithë qytetarëve para ligjit dhe në besimin ndaj institucioneve që e garantojnë atë. Kur një pjesë e popullsisë ndjen se ligjet nuk vlejnë për të në të njëjtën mënyrë, rrënohet vetë parimi i barazisë politike. Qytetarët distancohen nga jeta institucionale, humbin interesin për të marrë pjesë në zgjedhje apo në procese demokratike, duke e bërë sistemin përfaqësues më të dobët dhe më pak legjitim.

Këto pasoja ndihen edhe në aspektin ekonomik dhe zhvillimor. Zbatimi i pabarabartë i ligjit krijon pasiguri dhe largon investitorët, pasi stabiliteti dhe parashikueshmëria ligjore janë parakushte për çdo aktivitet ekonomik serioz. Në rajonet ku ekziston dyshim ndaj drejtësisë institucionale, si në jug të Serbisë/Luginë të Preshevës, investimet janë të rralla, ndërsa popullsia – veçanërisht të rinjtë – shpesh zgjedhin emigrimin. Kështu, pasivizimi administrativ i adresave shoqërohet me pasivizim real demografik, duke e varfëruar rajonin në aspektin ekonomik dhe shoqëror.

Për këtë arsye, çështja e zbatimit selektiv të ligjit në jug të Serbisë nuk është vetëm problem juridik apo administrativ, por një sfidë e thellë shoqërore dhe politike. Ajo ndikon në marrëdhëniet ndëretnike, në besimin e qytetarëve ndaj shtetit dhe në vetë perspektivën e bashkëjetesës. Rikthimi i besimit kërkon transparencë, qëndrueshmëri dhe trajtim të barabartë për të gjithë qytetarët, sepse pa këto parime, as ligji dhe as shteti nuk mund të jenë me të vërtetë të drejtë.